====== Cerbeze ======

  * Şeytan mantığı. Aldatma sanatı. [[kuvve-i_akliye|Kuvve-i Akliyenin]] ifrat (aşırı) hâli.

  * **Cerbeze**, aklı kötüye kullanmaktır.((Zafer Erginli, //Metinlerle Tasavvuf Terimleri Sözlüğü//, İstanbul: Kalem Yayınevi, 2006, s. 1044.))

  * “... [[akil|akıl]] gücünün vasat (itidâl) mertebesi, [[hikmet|hikmet]] tabiriyle ifade edilegelmiştir. [[kuvve-i_akliye|Kuvve-i akliyenin]] ifrat (aşırı) hâline, hakkı [[batil|bâtıl]], bâtılı hak gösterme manasında ‘**cerbeze**’; tefrit durumuna, hiçbir şeyi doğru-dürüst anlayamama, en basit şeyleri dahi idrak edememe anlamında ‘gabâvet’ ve ‘[[hamakat|hamâkat]]’; mûtedil olanına da, [[esya_ve_hadiseler|eşya ve hâdiseleri]] güzelce değerlendirip, lehte ve aleyhte olması muhtemel bulunan şeyleri birbirinden ayırabilme keyfiyetinin unvanı olarak ‘[[hikmet|hikmet]]’ denmektedir.”((M. Fethullah Gülen, [[https://herkul.org/kirik-testi/hikmet-hizmet-munasebeti/|“Hikmet-Hizmet Münasebeti”]]))

  * “... ahlâk-ı insaniyede en rahat, en faydalı, en kısa, en selâmetli yol ise sırat-ı müstakîmde, [[istikamet|istikâmettedir]]. Meselâ [[kuvve-i_akliye|kuvve-i akliye]]; hadd-i vasat olan [[hikmet|hikmeti]] ve kolay, faydalı istikâmeti kaybetse, ifrat veya tefritle muzır bir **cerbezeye** ve belalı bir belâhete düşer, uzun yollarında tehlikeleri çeker.”((Bediüzzaman Said Nursî, //Şuâlar//, İstanbul: Şahdamar Yayınları, 2010, s. 603.))

  * “Resûl-i Ekrem (aleyhissalâtü vesselâm), فَاسْتَقِمْ كَمآاُمِرْتَ emrini tamamıyla imtisâl ettiği için, bütün ef’âl ve akvâl ve ahvâlinde istikâmet, kat’î bir sûrette görünüyor. Meselâ, [[kuvve-i_akliye|kuvve-i akliyenin]] fesât ve zulmeti hükmündeki ifrât ve tefriti olan gabâvet ve **cerbezeden** müberrâ olarak, hadd-i vasat ve medâr-ı istikâmet olan [[hikmet|hikmet]] noktasında [[kuvve-i_akliye|kuvve-i akliyesi]] dâimâ hareket ettiği gibi; kuvve-i gadabiyenin fesâdı ve ifrât ve tefriti olan korkaklık ve tehevvürden münezzeh olarak, kuvve-i gadabiyenin medâr-ı istikâmeti ve hadd-i vasatı olan şecâat-ı kudsiye ile kuvve-i gadabiyesi hareket etmekle beraber; [[kuvve-i_seheviye|kuvve-i şeheviyenin]] fesâdı ve ifrât ve tefriti olan [[humud|humud]] ve fücurdan musaffâ olarak, o kuvvenin medâr-ı istikâmeti olan iffette,[[kuvve-i_seheviye| kuvve-i şeheviyesi]] dâimâ iffeti, âzamî masûmiyet derecesinde rehber ittihâz etmiştir.”((Bediüzzaman Said Nursî, //Lem’alar//, İstanbul: Şahdamar Yayınları, 2010, s. 77.))

  * “Bugün itibarıyla da gazete ve televizyonlarda münazara adına yapılan şeyler cedel ve **cerbezeden** başka bir şey değildir. Müspet hareket edilerek karşı tarafa bir şeyler anlatma yerine, çeşitli diyalektiklere girilmekte ve tabiî hiçbir netice de elde edilememektedir. Hâlbuki ‘Münazarada muhatabın mahcubiyetiyle memnun olan [[insan|insan]] insafsızdır.’ disipliniyle hareket edilebilse, karşı tarafın yanlışını müdafaa etmesine sebebiyet verilmeyecek, eldeki hakikatlerin tesir gücü artacak ve ortaya münazara mevzuu ile ilgili daha güzel şeyler çıkacaktır.”((M. Fethullah Gülen, //Fasıldan Fasıla-3//, İstanbul: Nil Yayınları, 2011, s. 54–55.))

  * “Dupduru suyun derinliği neyse, [[kuran|Kur’ân]]’ın derinliği ve besâteti de odur. [[kuran|Kur’ân]] [[felsefe|felsefî]] oyunlarla, diyalektikle, [[mantik|mantık]] **cerbezeleri** ile insanların zihinlerini ve [[kalb|kalblerini]] iğfal etmez. Onda her şey apaçıktır ve yine [[mantik|mantık]] oyunları yoktur. Doğrudan doğruya [[hakikat|hakikatin]] ifadesi nümâyândır.”((M. Fethullah Gülen, //Kur’ân’ın Altın İkliminde//, İstanbul: Nil Yayınları, 2010, s. 137.))

  * “[[kuran|Kur’ân]]’ın aydınlık ikliminde [[akil|akıl]], ifrat noktasında **cerbezeye**, tefrit noktasında ahmaklığa düşülmeden istikamet çizgisinde [[hikmet|hikmet]] televvünlü [[ruh|ruhun]] bir refiki(dir).”((M. Fethullah Gülen, //Enginliğiyle Bizim Dünyamız: İktisadî Mülâhazalar//, İstanbul: Nil Yayınları, 2011, s. 91.))

===== Ayrıca Bakınız =====

  * [[hamakat|Hamâkat]]
  * [[hikmet|Hikmet]]
  * [[kuvve-i_akliye|Kuvve-i Akliye]]

===== Diğer Diller =====

  * [[https://hizmetpedia.org/doku.php?id=sophistry|English]]

===== Dipnotlar =====