====== Enfüs ======

  * Nefsin çoğulu. İç âlem.

  * “‘Ey [[insan|insan]], kendini oku!’ **enfüsî** tefekküre çağrıdır. İslâm âlimleri **enfüsü** iki ayrı çizgide ele alıyor: Birincisi, insanın ruhu, nefsi, vicdanı, kendi iç derinlikleri, hissi, şuuru, iradesi, latîfe-i Rabbaniyesi, bir başka tabirle “Ben”, yani egosunun etrafında şekillenen nefis; ikincisi de, anatomik ve fizyolojik yönüyle nefis. Alexis Carrel’in //İnsan Bu Meçhul// kitabında meseleye yaklaştığı gibi meseleye yaklaşacak olursak, bunların ikisine de **enfüs** denir.”((M. Fethullah Gülen, //Sohbet-i Cânan (Kırık Testi-2)//, İstanbul: Nil Yayınları, 2011, s. 163–164.))

  * “Hadis diye rivayet edilen من عرف نفسه فقد عرف ربّه ‘Nefsini bilen Rabb’ini bilir.’ sözü de aynı mülâhaza etrafında söylenen sözlerden. Neden? Çünkü [[afak|âfâkın]] doğru okunması, **enfüsün** doğru okunmasına bağlıdır. **Enfüs** bu mevzuda çok önemli bir kitaptır, bir fihristtir âdeta o. İnsan bu fihriste bakarak kâinatı okuyabilir. Yoksa, kâinatın en uzak çöllerine ışık hızıyla açılma imkânı bile olsa onu okuyamaz. Dolayısıyla kâinatta bütüncül nazara ulaşamaz, her şeyi göremez.”((A.g.e. s. 165.))

  * “... [[insan|insan]] kâinata bakarken **enfüs** dürbünüyle bakmalı, yani **enfüsü** gez-göz-arpacık hâline getirmeli ve o adeseden kâinata bakmalıdır. Çünkü **enfüste** cereyan eden kanunları, [[afak|âfâkta]] da görmek mümkündür. İşte bu silsileyi takip edebildiği takdirde insan, önce **enfüste** derinleşebilecek, **enfüsteki** bütün sistemlerin, O’nun nâmütenâhî kudretiyle cereyan ettiğini müşâhede edecek, daha sonra kâinat kitabında da aynı kanunların işlediğini görecek ve böylece küllî bir nazarla [[afak|âfâkı]] okuyabilecektir.”((M. Fethullah Gülen, //Mefkûre Yolculuğu (Kırık Testi-13)//, İstanbul: Nil Yayınları, 2014, s. 105.))

  * “Hususiyle nefsi, kalbi, duyguları, [[suur|şuurunun]] şuurunda olması, iradesini yönlendirmesi itibarıyla insana bakıldığında, onun hiçbir boşluğa rastlanmayacak nasıl muhteşem bir mekanizmaya sahip olduğu görülecektir. İnsan, böyle bir sistemin dümeninde bulunması, onu işletmesi ve onun merkez noktasına tahtını kurması itibarıyla onun en yakınında durduğundan dolayı, onu en iyi anlayan da kendisidir. Eğer insan **enfüse** açılabilir, onun maddî ve mânevî yanı üzerinde düşüncelerini derinleştirebilirse, tıpkı yeryüzünde başarılar elde ettikten sonra uzaya açılan insanlar gibi, [[afak|âfâka]] da açılabilir. Farklı bir ifadeyle, **enfüs** üzerinde iç âlemlerde gerçekleştirdiği sistemli bir tefekkürle, [[allah|Allah]]’ın (celle celâluhu) abes bir şeyi yaratmadığının farkına varan bir insan, nazarlarını dış âlemlere tevcih ettiğinde de, tıpkı çiçeklere konan bir arı gibi farklı bal özleriyle geriye dönecektir.”((M. Fethullah Gülen, //Buhranlı Günler ve Ümit Atlasımız (Kırık Testi-14)//, İstanbul: Nil Yayınları, 2015, s. 226.))

  * “İlk Müslümanlar ilim, fen ve teknikle [[kafa_ve_kalb_izdivaci|kalb ve kafalarını]] aydınlatıp, hem iç (**enfüs**), hem de dış dünyada ([[afak|afak]]) derinleşmelerine karşılık şeriat-ı fıtriye ve dini emirleri birbirinden ayıranlar kendi fasit daire (kısır döngü) ve çıkmazları içinde bocalayıp durmuş ve âlem-i İslâm’ı da günümüzde olduğu gibi hep gerilerin gerisine götürmüşlerdir.”((M. Fethullah Gülen, //Kur’ân’ın Altın İkliminde//, İstanbul: Nil Yayınları, 2010, s. 415.))

  * “[[allah|Allah]] ahlâkı ile ahlâklanmak, O’nun dış âlemler ([[afak|âfâk]]) ve iç âlemlerde (**enfüs**) bize duyurmak istediği şeyleri bir vâhidin birbirini tamamlayan iki yüzü gibi duyup değerlendirmek ve bütün hissettiklerimizi [[kuran|Kur’ân’a]] bağlayıp onda dinlemeye çalışmak... Evet biz, Kur’ân-ı Kerim’de hayat prensipleri olarak vaz’edilen meseleleri amelî olarak tam tatbik ettiğimiz zaman –Allah’ın tevfik ve inayetiyle– umum hayatımız da düzene bir ölçüde girecek, zannediyorum biz de işte o zaman ikilemlerden kurtulmuş olacağız.”((A.g.e. s. 558–559.))

  * “... her gün yepyeni bir heyecanla [[afak|âfâk]] ve **enfüsü** hallaç etme vüs’atinde, disiplinli düşünme diyeceğimiz [[tefekkur|tefekkür]]...”((M. Fethullah Gülen, //Kalbin Zümrüt Tepeleri//, İstanbul: Nil Yayınları, 2008, s. 448.))

  * “[[tefekkur|Tefekkür]]; [[afak|âfâk]] ve **enfüsün** tetkik u temâşâsıyla her şeyi [[hikmet|hikmete]] bağlayan aydınlık ruhların yolu(dur).”((A.g.e. s. 449.))

  * “Hak dostları, O’na ait esrara, [[afak|âfâk]] ve **enfüs** âlemlerindeki tecellî-i ef’âlden tecellî-i esmâya, ondan tecellî-i sıfâta, ondan da tecellî-i Zât’a yürümüş; elde ettikleri mazhariyet ve gördükleri teveccühler sayesinde gaybî seyr ü seyahatlerini minvechin şuhûdla taçlandırmış; yer yer tecellî-i Zât aşk u iştiyakıyla çırpınıp durmuş; yol boyu kâh hâl-i pür-melâllerine âh edip inlemiş, kâh vuslat ve üns esintileriyle şâd ü hürrem olmuş, hep [[allah|Allah]] ism-i şerifiyle nefes alıp vermişlerdir.”((A.g.e. s. 740.))

  * “... biz, meslek itibarıyla **enfüs** endeksli yaşamak mecburiyetinde olan insanlarız. Başkalarının bize olan zulüm ve saldırılarında, bu durumumuzu muhafaza etmemiz de **enfüs** endeksli yaşadığımızın ölçüsüdür. Onlar, bize yaptıklarının cezalarını çekeceklermiş veya çekmeyeceklermiş o ayrı bir konu. Ve meselenin o yanı zannedersem bizden çok onları ilgilendirir. Biz her zaman düşüncelerimizi, nefis muhasebemize göre dizayn etmek mecburiyetindeyiz. Bunu yapmak da başkasını değil yine bizi rahatlatır.”((M. Fethullah Gülen, //Fasıldan Fasıla-2//, İstanbul: Nil Yayınları, 2008, s. 213.))

  * “Genetik biliminin son yıllarda ulaştığı nokta, varlığın mülk yanında, Kur’ân’ın tabiriyle ‘[[afak|âfâk]]’ta keşfedilen insanlık tarihinde önemli bir husustur. Ancak bu son nokta da demek değildir. Hatta insana bir bütün olarak baktığımızda bu tür buluşlar, yine Kur’ân’ın tabiriyle onun ‘**enfüs**’ündeki inkişaflarıyla at başı gitmiyorsa, insanlar küstahlaşabilir ve kendilerine verilen ‘halife’lik unvanına yakışmayan tavırlar içine de girebilirler.”((M. Fethullah Gülen, //Fikir Atlası (Fasıldan Fasıla-5)//, İstanbul: Nil Yayınları, 2011, s. 149.))

  * “O (aleyhissalâtü vesselâm), [[afak|âfak]] ve **enfüsün** fihristi, varlığın özü, usâresi, yaratılış ağacının gaye çerçevesinde en münevver meyvesi ve Yüce Yaratıcı adına bütün ins ü cinnin de efendisidir.”((M. Fethullah Gülen, //Kendi Dünyamıza Doğru (Ruhumuzun Heykelini Dikerken-2)//, İstanbul: Nil Yayınları, 2011, s. 149.))

  * “Edipler ve şairler, iç ve dış dünyalarda (**enfüs** ve [[afak|âfâk]]) görüp hissettikleri güzellikleri seslendiren birer neyzene benzerler.”((M. Fethullah Gülen, //Ölçü veya Yoldaki Işıklar//, İstanbul: Nil Yayınları, 2011, s. 52.))

  * “**Enfüse** ve [[afak|âfâka]] ait öyle delâil vardır ki, Hakk’ı inkâr etme ye ne mecal ne de mesağ vardır.”((M. Fethullah Gülen, //Kendi İklimimiz (Prizma-5)//, İstanbul: Nil Yayınları, 2007, s. 121.))

  * “... insanlar tefekkür ederken, evvelâ **enfüsî** tefekkürle işe başlamalıdırlar. Bu bir bakıma, kitabın fihristinde, kitabın muhtevasını tanımadır ki, nerede hangi konu var bilinsin ve şaşkınlığa düşülmesin, yanlış sonuçlara varılmasın. 
  * Evet, insan evvelâ kendi **enfüsünde** tefekkür etmeli ve meselâ, ‘Bu simada, bir sûret-i Rahmâniyet var.. Bunu yaratan O… Bu letâifi onda aksettiren yine O… Şu kulak, ancak O Rahmân’ın eliyle oraya takılmış olmalı… Bu gözün O’nun eliyle oraya yerleştirildiği açık…’ demelidir. Sonra bütün bu mânâlar birden nazara alınarak ‘vicdan musaddıkı’na emanet edilmeli; yani **enfüsî** tefekkürle oraya bir petek konarak, fikir arılarının getirdikleri çiçeklerin, peteğin gözlerinde bala dönüştürülmeleri sağlanmalıdır, aksine **enfüsî** tefekkürle bir petek oluşmamışsa, zihin arısı, [[afak|âfâkî]] tefekkürle getirdiği balı koyacak petek bulamayacak, boşuna gel-git yaşayacaktır ki bu da dibi delik bir kovayla, dipsiz bir kuyudan su çekme gibi bir şey olacaktır. Öyle olunca da kat’iyen matlûba varılamayacak, netice elde edilemeyecek ve düşüncede gaye olan; bilginin, içimizde mârifet hüzmelerine dönüşmesi gerçekleşmeyecektir; **enfüsî** tefekkürledir ki her türlü bilgi sağlama bağlanmakta ve [[afak|âfâkî]] tefekkür de bizim için mahz-ı mârifet olmaktadır.”((M. Fethullah Gülen, //Kendi Ruhumuzu Ararken (Prizma-9)//, İstanbul: Nil Yayınları, 2013, s. 257–258.))

  * “... o fidanlık Mesnevî, turuk-u hafiye gibi **enfüsî** ve dahilî cihetinde çalışmış; kalb ve ruh içinde yol açmaya muvaffak olmuş. Bahçesi olan Risale-i Nur, hem **enfüsî** hem ekseri cihetinde turuk-u cehriye gibi [[afak|âfâkî]] ve haricî daireye bakıp mârifetullaha geniş ve her yerde yol açmış. Adeta Mûsâ (aleyhisselâm)’ın asâsı gibi nereye vurmuş ise su çıkarmış...”((Bediüzzaman Said Nursî, //Mesnevî-i Nûriye//, İstanbul: Şahdamar Yayınları, 2007, s. 3.))

  * “Arkadaş! O Zât (aleyhissalâtü vesselâm), delâil-i [[afak|âfâkiye]] denilen haricî delillerle musaddak olduğu gibi delâil-i **enfüsiye** denilen zâtında ve nefsinde sabit delil ve işaretler ile dahi musaddaktır. Çünkü o Zât şems gibidir; zâtını zâtı ile ziyalandırarak gösterir. Mesela bütün ahlâk-ı hamîdenin en yüksekleri o Zât’ta içtima etmiş olduğuna bütün âlem şehâdet ediyor. Ve keza en nezih hasletleri ve huyları ve en yüksek seciyeleri câmi’ bir şahsiyet-i mâneviye sahibi olduğuna icma vardır. Ve keza o Zât’ın en yüksek derecede bulunan [[zuhd|zühd]] ve [[takva|takva]] ve ubûdiyeti şehâdetleriyle mâlik olduğu kuvvet-i [[iman|imaniye]] ile musaddaktır. Ve keza siyer-i nebeviyenin şehâdetiyle derece-i vüsûku ve kemâl-i ciddiyet ve metaneti ve bütün işlerinde ve harekâtında kuvvet-i emniyeti, hakka mütemessik ve hakikate [[salik|sâlik]] olduğunu tasdik eden kat’î delillerdir. Evet yaprakların yeşilliği, çiçeklerin taravet ve güzelliği ve semerelerin tazeliği; ağacın canlı, hayatlı, hayy olduğuna sadık şahittirler.”((A.g.e. s. 18.))

  * “[[afak|Âfâkî]] mâlûmat, yani hariçten, uzaklardan alınan mâlûmat, evham ve vesveselerden hâlî olamıyor. Amma bizzat vicdanî bir [[suur|şuura]] mahal olan **enfüsî** ve dahilî mâlûmat ise evham ve ihtimallerden temizdir. Binâenaleyh merkezden muhite, dahilden harice bakmak lâzımdır.”((A.g.e. s. 111.))

===== Ayrıca Bakınız =====

  * [[afak|Âfâk]]

===== İlave Okuma =====

  * M. Fethullah Gülen, [[https://fgulen.com/tr/eserleri/kendi-ruhumuzu-ararken/afaki-ve-enfusi-tefekkur|“Âfâkî ve Enfüsî Tefekkür”]]

===== Dipnotlar =====