====== Fetanet ======

  * “**Fetanet**, [[akil|akılla]] aklı aşma demektir. Ona, peygamber mantığı da diyebileceğimizi arz etmiştim. Bu mantık; [[ruh|ruh]], [[kalb|kalb]], [[his|his]] ve letâifi bir araya getirip, mütalâa edilecek şeyi öyle mütalâa etmenin adıdır.
  * **Fetanet**, asla kuru bir [[akil|akıl]] ve [[mantik|mantık]] değildir. Onun içindir ki, [[islam|İslâm]]’ı böyle bir [[akil|akıl]] ve mantığa izafe edip, ‘[[islam|İslâm]] [[akil|akıl]] [[din|dinidir]].’, ‘[[islam|İslâm]] [[mantik|mantık]] [[din|dinidir]].’ gibi laflar etmek, [[islam|İslâm]]’ı bilmemenin de ötesinde büyük bir tahrife ilk adım sayılır. Hayır, [[islam|İslâm]], ne [[akil|akıl]] ne de [[mantik|mantık]] dinidir; o, doğrudan doğruya bir vahiy dinidir.
  * [[islam|İslâmî]] meselelerin [[akil|akıl]] ile, [[mantik|mantık]] ile mütenakız düşmemesi, bir yönüyle onun [[ilim|İlm]]-i [[muhit|Muhit]]’ten gelip her meselesini [[akil|akla]] da tasdik ettirmesinin, diğer yönden de, onu semavîliğe uygun yorumlayan peygamber [[mantik|mantığının]] şümul ve ihatasındandır. Yani peygamber ilhamı ve peygamber mantığıdır, başka değil... O mantık ki, vahyi telakkî edebilecek bir çapta yaratılmıştır. Ve yine o [[mantik|mantık]] ki, [[his|hisse]], muhakemeye, [[kalb|kalbe]], [[latife|letâife]] ve hikemiyât mânâsına [[felsefe|felsefeye]] de açıktır. O, mantık üstü bir mantıktır veya tek kelime ile **Fetanet-i Âzam’dır.**”((M. Fethullah Gülen, //Sonsuz Nur//, İstanbul: Nil Yayınları, 2008, s. 219–220.))

  * “... vahyin yakıcı şahaplarına atmosferlik yapan, peygamberlerin **fetanetidir**. Zaten din dediğimiz de budur. İlâhî tenezzülât, beşerin idraki seviyesine indirilmiştir. Bunu da yapan, peygamberlere ait [[mantik|mantık]], yani **fetanettir**. Onun içindir ki, **fetanet**, her peygamberde bulunması gereken bir sıfattır ve sadece peygamber olanda bulunan bir [[mantik|mantıktır]] ki, bu [[mantik|mantığı]] ‘deha’ kelimesiyle ifade etmek de doğru değildir. Yani peygamberin mantığı, bütün mantıkların üstündedir ve ona da **fetanet** denir. Eğer peygamberlerde **fetanet** olmasaydı, düşmanların itirazlarına, dostların da sorularına maruz kalan bu insanların karşılarına çıkan bunca meseleyi izah ve tefsir etmeleri nasıl mümkün olacaktı ki? Böyle bir imkânsızlık da hiç şüphesiz, [[din|dinin]] anlaşılmaması gibi bir neticeyi doğuracaktı. Bu takdirde ise, dinin tekliflerinin bir mânâsı kalmayacak, [[din|dinin]] teklifleri kalmayınca da, insanın yaratılması abes olacaktı. İşte bütün bu menfî neticelerin olmaması, peygamberlerin harikulâde bir mantıkla donatılmalarına bağlıdır. Evet, peygamberler, bütün müşkilleri gayet rahatlıkla çözen bir **fetanetle** serfiraz kılınmışlardır.”((A.g.e. s. 220.))

  * “Her peygamber gibi, Peygamber Efendimiz de [[sidk|sıdk]], [[emanet|emanet]], tebliğ, **fetanet** ve ismet vasıflarına bihakkın ve en yüksek derecede sahipti.”((M. Fethullah Gülen, //İnancın Gölgesinde-2//, İstanbul: Nil Yayınları, 2011, s. 39.))

  * “Resûlullah, müşkülleri çözmede müthiş bir **fetanete** sahipti ama o **fetanetiyle** hayatında hiç kimseyi şaka olarak dahi aldattığı görülmemişti. Bu büyük [[dimag|dimağ]], ne dünyaya hâkim olmak ne de insanlar üzerinde hükümranlık kurmak için hiç mi hiç arzu izhar etmemişti.”((M. Fethullah Gülen, //Enginliğiyle Bizim Dünyamız: İktisadî Mülâhazalar//, İstanbul: Nil Yayınları, 2011, s. 85.))

  * “Allah Resûlü (aleyhi salavâtullahi ve selâmuh) **fetanet-i uzma** sahibiydi. Bu sebeple, yaptığı bütün işlerde isabet buyuruyordu. Hareket ve faaliyetlerinde, ‘keşke böyle yapmasaydım’ veya ‘öyle değil de böyle bir strateji belirleseydim’ dediği hiçbir iş yoktu. Aynı şekilde belli işlerde tavzif ettiği insanlar için, ‘keşke onu değil de falan kişiyi tavzif etseydim’ demesini gerektirecek hiçbir icraatı olmamıştı. Bu hususlarda vahiy yoluyla, mutlaka, Cenâb-ı Hakk’ın Peygamber Efendimiz’i aydınlatıp tenvir etmesi söz konusuydu. Fakat bilinmesi gerekir ki, pek çok iş de O’nun **fetanet-i uzmasından** nebean ediyordu. Bu yüksek düşünce kabiliyeti, dehanın çok çok üstündeydi. Deha sahibi, üstün bir insandır. Onun, birkaç insanın düşünce ufkunu birden ihtiva edebilen bir düşünce kabiliyeti vardır. Ancak **fetanet** bundan tamamen farklıdır. **Fetanet-i uzma** ise, Cenâb-ı Hakk’ın, üstlendiği misyona göre özel bir donanımla seçkin kulunu serfiraz kılmasıdır ki, bunun insanlar üzerindeki tesiri dehanın tesiriyle kıyas dahi edilemez.”((M. Fethullah Gülen, //Cemre Beklentisi (Kırık Testi-10)//, İstanbul: Nil Yayınları, 2011, s. 268–269.))

  * “... hiçbir peygamberin dimağına girme ve onu tahlil etme imkânımız olmadığından söylenecek her sözün gözü kör, kulağı sağır, ayağı topal ve kolu da felç demektir. Yani herhangi bir kıymet-i ilmiyesi yoktur. Şu kadar var ki, nasıl peygamberlerin eliyle meydana getirilen harikulâde şeyler, beşer tekâmül ve terakkisinin son sınırını teşkil ediyor, öyle de mantıkîlik adına da aynı şey söz konusu olabilir. Bizim ıstılah olarak ‘**fetanet**’ dediğimiz bu şey, onlara has derinlikleriyle başkaları tarafından kat’iyen idrak edilemez. Zira bu seviye bir son sınırdır ve tamamıyla peygamberlere hastır. Artık o noktaya gelince âdiyât biter; fevkalâdelikler, harikûlâdelikler başlar.”((M. Fethullah Gülen, //Prizma-3//, İstanbul: Nil Yayınları, 2008, s. 82.))

===== Dipnotlar =====