====== Hikmet ======

  * [[kuvve-i_akliye|Kuvve-i Akliyenin]] vasat (dengeli) hâli.

  * “**Hikmet**, eşyanın [[hakikat|hakikatini]], vasıflarını, hususiyetlerini, hükümlerini nasılsa öyle bilmek; sebeplerin müsebbibleriyle irtibatlarını, mevcudattaki intizamın sırlarını ve onun muktezasına göre amel etmeyi bilmektir.”((Zafer Erginli, //Metinlerle Tasavvuf Terimleri Sözlüğü//, İstanbul: Kalem Yayınevi, 2006, s. 374.))

  *  “Ahlakın dört esası vardır: **Hikmet**, şecaat, [[iffet|iffet]], [[adalet|adalet]].”((Ebu Hamid Muhammed b. Muhammed el-Gazali, İhya-u Ulumi’d-Din III, Beyrut: Dâru Sâdır, 2000, tr. Ahmed Serdaroğlu, İstanbul: Bedir Yayınevi, 2002, s. 67.))

  * “[[ilim|İlim]], [[irfan|irfan]], fıkıh, [[felsefe|felsefe]], [[esbab|sebeplerin]] ruhunu kavrama, eşyanın perde önü ve perde arkasına ıttıla, [[kainat|kâinat]] kitabı ve [[din|dinin]] özündeki fayda, [[maslahat|maslahat]] ve gayelere vukuf gibi pek çok [[mana|mânâlara]] gelen **hikmet**; [[hakikat|hakikat]] ulemasınca, daha çok faydalı [[ilim|ilim]] ve salih amel beraberliği şeklinde yorumlanmıştır ki bunlardan biri diğerinin iradî sonucu, beriki de bir kısım yeni [[mevhibe|mevhibelerin]] başlangıcı ve mukaddimesidir.”((M. Fethullah Gülen, //Kalbin Zümrüt Tepeleri//, İstanbul: Nil Yayınları, 2008, s. 237.))

  * “... bazıları, tıpkı aklı, “amelî ve nazarî” şeklinde iki bölümde ele aldıkları gibi, **hikmeti** de “amelî ve nazarî” diye iki kısma taksim etmişlerdir. **Nazarî hikmet**, varlık ve hâdiseleri, bir meşher gibi temâşâ etmek; bir kitap gibi okumak; bir senfoni gibi dinlemek; her zaman eşyanın perde arkasını kollamak; fizik ve metafizik dünyalardaki sırlı münasebetleri mütalâa etmek, çözmeye çalışmak ameliyesi, cehdi ve mevhibesidir. **Amelî hikmete** gelince o, böyle nazarî bir yolla elde edilen [[ilim|ilim]], irfan, alâka, münasebet ve kulluk şuuruyla bu meşherin sahibine, bu kitabın kâtibine, bu koronun idarecisine yönelip ubûdiyetle O’nu aramak, aşkla, şevkle hep O’na koşmak, [[hayret|hayret]] ve [[dehset|dehşetle]] O’nun huzurunda olmanın [[hurmet|saygı]] ve mehâbetini yaşamaktır. Bu itibarla da **hikmeti**, evveli [[tefekkur|tefekkür]], tefahhus, tecessüs ve temâşâ; ortası itaat ve [[ibadet|ibadet]]; sonu da [[zevk-i_ruhani|zevk-i ruhanî]] ve ebedî saadet şeklinde hulâsa edebiliriz.”((A.g.e. s. 237.))

  * “**Hikmet**, Kur’ân’ın incelikleri ve sırları mânâsına gelir ki, bu, aynı zamanda Kur’ân’ın şerh ve izah ettiği kâinat kitabının da sırları ve incelikleri demektir. Bu gerçeğe Kur’ân: ‘[[allah|Allah]] **hikmeti** dilediğine verir; kime de **hikmet** verilirse, ona bol bol [[hayir|hayır]] verilmiş demektir.’ (Bakara, 2/269) âyetiyle işaret eder.

  * Peygamberlik ve esrar-ı risalet ki, bu mânâ, hadisçilerce [[sunnet|Sünnet]]’e hamledilmiştir ve ‘[[allah|Allah]] Davud’a (aleyhisselâm) saltanat ve **hikmet** verdi.’ (Bakara, 2/251) veya  “And olsun biz Lokman’a **hikmet** verdik.” (Lokman, 31/12) gibi âyetler bu gerçeği ihtar eder.

  * Nazarî ve amelî **hikmet** mânâlarını da ihtiva eden bir câmiiyetle hayırhahlıktır ki ‘İnsanları Rabbin yoluna **hikmet** ve mev’ize-i hasene ile davet et!’ (Nahl , 16/125) mealindeki âyetler de bu anlamdaki **hikmeti** hatırlatır.”((A.g.e. s. 237–238.))

  * “Büyük ölçüde **hikmetin** kaynağı vahiy ve ilhamdır. Bu açıdan da peygamberlerin ve derecesine göre diğer mürşidlerin, metâları **hikmet** birer hakîm olduklarını söylemek yerinde bir tesbit olsa gerek.”((A.g.e. s. 239.))

  * “... varlık bir **hikmet** kitabı, bir **hikmet** meşheri, Kur’ân da bu **hikmetler** mecmuasının dili, tercümanı, yorumcusu ve tarifnâmesidir.”((A.g.e. s. 240.))

  * “.. **hikmet**, [[tefekkur|tefekkürün]] bağrında gelişir.”((M. Fethullah Gülen, //İstikamet Çizgisi (Kırık Testi-17)//, New Jersey: Süreyya Yayınları, 2020, s. 153.))

  * “Gerçek [[mefkure_insani|mefkûre insanı]], aynı zamanda bir **hikmet** eridir. O, her şeyi bir taraftan aklın ihatalı dünyasıyla temâşâ ederken, diğer taraftan da kalbin kadirşinas kıstaslarıyla tartar, [[muhasebe|muhasebe]] ve [[murakabe|murâkabe]] kriterlerinden geçirir, [[muhakeme|muhakeme]] potasında yoğurur, şekillendirir ve her zaman [[akil|aklın]] ziyasıyla kalbin nurunu atbaşı götürmeye çalışır.”((M. Fethullah Gülen, //Ruhumuzun Heykelini Dikerken-1//, İstanbul: Nil Yayınları, 2011, s. 120–121.))

  * “[[allah|Allah’ın]] yaratmasın da **hikmet**, hilkate tâbidir. Bu hakikati İbrahim Hakkı Hazretleri, “Her işte **hikmeti** vardır, abes fiil işlemez Allah.” İfadeleriyle dile getirir.”((M. Fethullah Gülen, //Kendi İklimimiz (Prizma-5)//, İstanbul: Nil Yayınları, 2007, s. 171.))

  * “... dünya, **dârü’l-hikmet** ve [[ahiret|âhiret]], dârü’l-kudret olduğundan; dünyada Hakîm, Mürettib, Müdebbir, Mürebbî gibi çok isimlerin iktizasıyla dünyada îcad-ı eşya bir derece tedricî ve zaman ile olması, **hikmet-i rabbâniyenin** muktezasıyla olmuş.”((Bediüzzaman Said Nursî, //Sözler//, İstanbul: Şahdamar Yayınları, 2010, s. 120.))

  * “Kudret ve **hikmet** ve hakikat, kusurdan münezzehtirler.”((A.g.e. s. 184.))

  * “... mevcudatın tafsîl-i mahiyetinde ve ince ahvâllerinde ehl-i **hikmet** çok ileri gitmişler. Fakat hakikî **hikmet** olan ulûm-u âliye-i ilâhiye ve Uhreviyede o kadar geridirler ki, en basit bir müminden daha geridirler.”((A.g.e. s. 373–374.))

===== Ayrıca Bakınız =====

  * [[cerbeze|Cerbeze]]
  * [[fehim|Fehim]]
  * [[hamakat|Hamâkat]]
  * [[iman|İman]]
  * [[kuvve-i_akliye|Kuvve-i Akliye]]

===== İlave Okuma =====

  * Antoine de Saint-Exupéry, //[[https://www.goodreads.com/book/show/11451892-k-k-prens|Küçük Prens]]//
  * Frithjof Schuon, //[[https://www.goodreads.com/book/show/261029.Gnosis|Gnosis: Divine Wisdom]]//
  * John Marks Templeton, //[[https://www.goodreads.com/book/show/502831.Wisdom_From_World_Religions|Wisdom From World Religions: Pathways Toward Heaven On Earth]]//
  * Safvet Senih, //[[https://1000kitap.com/kitap/hikmet--21005|Hikmet]]//

===== Diğer Diller =====

  * [[https://hizmetpedia.org/doku.php?id=wisdom|English]]
  * [[https://nl.hizmetpedia.org/doku.php?id=wijsheid|Nederlands]]

===== Dipnotlar =====