====== İlliyet ======

  * Kozalite, sebep ve sonuç ilişkisi.

  * “Kudret; [[alem-i_melekut|melekûtiyet]]-i eşyaya taalluk eder. Evet, [[kainat|kâinatın]] âyine gibi iki yüzü var. Biri [[alem-i_mulk|mülk]] ciheti ki, âyinenin renkli yüzüne benzer. Diğeri [[alem-i_melekut|melekûtiyet]] ciheti ki âyinenin parlak yüzüne benzer. Mülk ciheti ise, zıtların cevelângâhıdır. Güzel-çirkin, [[hayir|hayır]]-şer, küçük-büyük, ağır-kolay gibi emirlerin mahall-i vürududur. İşte, şunun içindir ki, Sâni-i Zülcelâl, [[esbab|esbab]]-ı zâhirîyi tasarrufât-ı kudretine perde etmiştir tâ, dest-i kudret, zâhir [[akil|akla]] göre hasis ve nâlâyık emirlerle bizzat mübaşereti görünmesin. Çünkü azamet ve izzet öyle ister. Fakat o vesait ve [[esbab|esbaba]] hakikî tesir vermemiştir. Çünkü vahdet-i [[ehadiyet|ehadiyet]] öyle ister. Melekûtiyet ciheti ise, her şeyde parlaktır, temizdir. Teşahhusâtın renkleri, muzahrafatları ona karışmaz. O cihet, vasıtasız, kendi Hâlıkına müteveccihtir. Onda terettüb-ü esbab, teselsül-ü ilel yoktur. Ona **illiyet**, mâlûliyet giremez. Eğri büğrüsü yoktur. Mâniler müdahale edemezler. Zerre, şemse kardeş olur.”((Bediüzzaman Said Nursî, //Sözler//, İstanbul: Şahdamar Yayınları, 2010, s. 573–574.))

  * “... fiziğin sarsılmaz kanunlarından ‘**tenasüb-ü illiyet**’ prensibine göre, sebeple netice arasında makul bir münasebetin bulunması şarttır. Buna göre, meselâ; yer kürenin hayata müsait hâle gelmesinden, insanın düşünür bir varlık olmasına kadar, her şeye bir sebep bulmak, hem de makul ve o neticeyi hâsıl etmeye gücü yetebilecek bir sebep bulmak lâzım gelir.”((M. Fethullah Gülen, //Asrın Getirdiği Tereddütler-1//, İstanbul: Nil Yayınları, 2011, s. 46.))

  * “[[ilim|İlim]] dünyasında ehemmiyeti müsellem **illiyet** (kozalite) kanununun iyi kavranması sayesinde … akıl, [[allah|Allah’ın]] âyetlerinden, O’nun varlığına, birliğine ve rahmetinin enginliğine dünya kadar deliller, şahitler çıkarabileceği gibi, konumu, sorumluluğu ve akıbeti hakkında da bir kısım ipuçları elde edebilir.”((M. Fethullah Gülen, //Kalbin Zümrüt Tepeleri//, İstanbul: Nil Yayınları, 2008, s. 636.))

  * “Allâme Hamdi Yazır tefsirinde, mucizeyi kabul etmeyen düşünür ve filozoflara karşı oldukça ciddî bir müdafaa serdettikten sonra özetle şu tespitte bulunur: ‘Bizim bilgilerimizin en sağlam esası sayılan ‘**illiyet** ıttırad’ları (sebep-sonuç çerçevesinde hâdiselerin bidüziye cereyanı) hakkındaki malumatımız ne tam ne de mutlaktır. Aksine, bizim bu konuyla alâkalı bütün bilgilerimiz cüz’î ve nisbîdir. Bu itibarla da, bilmediğimiz bir kısım [[illet|illet]] ve âdât-ı ilâhiyeye ait kuvveleri inkâra hakkımız olmamakla beraber, bunları birer küllî esas kabul ederek ‘Falan şey asla olmaz.’ demeye ve Mutlak Kudret’e acz isnat etmeye de hakkımız yoktur.”((A.g.e. s. 653.))

  * “[[riza|Rıza]] ve [[ridvan|rıdvan]] arasındaki ‘sebep-sonuç’, ‘[[illet|illet]]-malûl’ münasebeti maddî âlemdeki **tenâsüb-ü illiyet** yani belli sebeplerin belli sonuçları doğurması prensibine uygun değildir. Zira siz, âdeta burada bir damla atıyorsunuz; daha sonra o damla birdenbire buharlaşıyor, büyüyor, ötede büyük bir derya hâlinde karşınıza çıkıyor. Hâlbuki **tenâsüb-ü illiyet** açısından bir damla bir deryayı netice vermez. Ancak sonsuz lütuf ve engin rahmetiyle Cenab-ı Hak, sizin burada bir damla mahiyetinde Kendisinden hoşnut olmanızı, [[ahiret|ahirette]] bir okyanus şeklinde karşınıza çıkarmaktadır.”((M. Fethullah Gülen, //Buhranlı Günler ve Ümit Atlasımız (Kırık Testi-14)//, İstanbul: Nil Yayınları, 2015, s. 14.))

===== Ayrıca Bakınız =====

  * [[illet|İllet]]

===== Dipnotlar =====