Edep

“Akıllılık, usluluk, hâl, tavır ve davranış güzelliği veya insanlara iyi muamelede bulunma mânâlarına gelen edep; sofîlerce ‘edeb-i şeriat’, ‘edeb-i hizmet’, ‘edeb-i Hak’ unvanları altında yanlışlıklardan korunma ve yanlışlığa sürükleyen sebep ve sâikleri bilmekten ibaret sayılmıştır. Edeb-i şeriat: Dinin usûlünü bilip uygulamak; edeb-i hizmet: Cehd ü gayret ve hizmette her zaman birkaç kadem önde; ücret, takdir ve bilinmede birkaç kadem geride bulunmak; ayrıca, esbaba tevessülde kusur etmemenin yanında bütün iyilik ve güzellikleri Allah’tan bilmek; edeb-i Hak da: Hakk’a yakınlığı temkinle bezeyip şatahat ve laubaliliğe girmemekten ibarettir.” ¹⁾

“Nazım ve nesir yoluyla hâle ve duruma göre söylenen ya da yazılan zarif, ölçülü, âhenkli, dil kurallarına uygun sözler veya bu çerçevedeki sözlerden bahseden ilim diyebileceğimiz edebiyat; aslında terbiye, nezaket, zarafet ve haddeden geçme, kıvama erme mânâlarına hamledeceğimiz ‘edeb’ kökünden gelmektedir. Ama, daha çok da insanın hayat tarzı, yaşama üslûbu, sîretiyle alâkalı ve onun kalbî, ruhî hayatının inkişaf ettirilmesine vesile bir amel diye yorumlanagelmiştir. Bu mânâdaki edebin tahlil edileceği yerse, ya ahlâk kitapları ya da tasavvuf risaleleridir. Örfî mânâdaki edebiyatın, bu anlamdaki edeble doğrudan doğruya değil de, dolayısıyla bir münasebeti vardır.”²⁾

“Büyükleri tazimle ağza alma ve ifade etme, edeb ve vefa adına çok önemlidir. Günümüzde insanlar arasında âdeta bir ağız bozukluğunun giderek yaygınlaştığı görülmekte. Bence bu, tamiri gereken bir yırtıktır ve mutlaka onarılmalı ve büyükler her ağza alındığında tazimle dile getirilmelidirler. Hele Efendimiz'in (sallallâhu aleyhi ve sellem) adı zikredildiğinde salât ü selâm!”³⁾

M. Fethullah Gülen, “Edeb”

English