“Evbe”, tasavvufta sık kullanılan Kur’ânî bir kavramdır. Gönülden pişmanlık duyarak Allah’a yönelme mânâsına gelen bu kelime, ‘tevbe’ ve ‘inabe’ ile yakından alakalı olmakla birlikte, daha ziyade enbiya ve mürseline ait, Allah’tan başka her şeye kapanma hâlini ifade etmek için kullanılır.

“Sâlikin ilk menzili, tâlibin ilk makamı tevbe, ikinci makamı ise inâbedir. Sofîler arasında, herhangi bir mürşide intisab etme merasiminde temsil edilen usûl, âdâb ve töreye de ‘inâbe’ denildiğini hatırlatıp geçelim… Tevbede, duygu, düşünce ve davranışların, muhalefetten muvafakata, muarazadan mutabakata yönlendirilmesine karşılık, inâbede mevcut mutabakat ve muvafakatın sorgulanması bahis mevzuudur. Tevbe, ‘seyr ilallah’ ufkunda bir seyahat ise, inâbe ‘seyr fillâh’, evbe de ‘seyr minallah’ kuşağında bir miraçtır.

Bu üç teveccühü şöyle de anlatabiliriz: Ukûbet endişesiyle Hakk’a sığınma bir tevbe; makam ve derecâtı muhafaza arzusuyla O’nda fâni olma bir inâbe; O’ndan başka her şeye kapanma da bir evbedir. Birincisi, bütün mü’minlerin hâlidir ve ezanları da: وَتُوبُۤوا إِلَى اللّٰهِ جَمِيعًا أَيُّهَ الْمُؤْمِنُونَ ‘Ey iman edenler, hepiniz inhiraflardan vazgeçip Allah’a sığının!’dır. İkincisi evliya ve mukarrabînin vasfıdır; kametleri de, mebde itibarıyla وَأَنِيبُۤوا إِلٰى رَبِّكُمْ ‘Rabbinize inâbe ediniz.’ müntehâ itibarıyla da: وَجَۤاءَ بِقَلْبٍ مُنِيبٍ ‘Cenâb-ı Hakk’a saygı dolu bir kalble geldi.’dir. Üçüncüsü enbiyâ ve mürselînin hususiyetleridir. Şiarları da نِعْمَ الْعَبْدُ إِنَّهُٓ أَوَّابٌ ‘O ne güzel kuldur! Çünkü o her zaman (Allah’a) rücûdaydı.’ şeklindeki ilâhî takdir ve iltifattır.”¹⁾

“Sâlikin ilk işi, sağlam bir niyetle, istidat, kabiliyet ve seviyesine göre, ‘tevbe’, ‘inâbe’, ‘evbe’ unvanlarıyla yâd edilen, Allah’ın sevmediklerinden sevdiklerine, istemediklerinden istediklerine, hayvanî ve cismanî hayattan kalbî ve ruhî hayata hicrete azmetmesidir. Böyle ciddî bir niyet, nefis tezkiyesi, kalb tasfiyesi ve ahlâk tehzibiyle desteklendiği sürece, sâlikin zamanla zâhiri de bâtını da farklılaşır ve daha bir mâmur hâle gelir; gelir de ufukları bir bir aydınlanır.. ihlâs ve samimiyetinin derinliği ölçüsünde vicdan mekanizması itibarıyla bir nuranîleşme ve davranışları açısından da apaçık bir istikamet örneği sergilemeye başlar.”²⁾

“Kul kayıyorsa, bir inhiraf yaşıyorsa o mevzuda yapılması gerekli olan şey, hemen Allah’a yönelme; tevbe-inabe-evbe kulvarına girmedir. Kendisini affedebilecek bir Rabb’i olduğunu bilme, ‘Yine düştüm, yine sütü devirdim, bir daha yaramazlık yaptım; ama pişmanım ve hacâlet içindeyim.’ deme, içine düşülen kötü durumdan hemen uzaklaşmaya çalışma çok önemlidir.”³⁾

İnabe

Tevbe

English