Doğurgan döngü.

“Ferdin amel ve davranışlarıyla iç hayatı arasında birbirini destekleyici, düzenleyici ve olgunlaştırıcı bir münasebet vardır. Bunu, ‘fasit daire’ karşılığı ‘salih daire’ diye de adlandırabiliriz. Buna göre, insanın azim, ısrar, kararlılık gibi davranışları aksedip onun iç dünyasını nurlandıracağı gibi, vicdanının aydınlığı da, azim ve iradesini kamçılayarak, ona daha yüksek ufuklar gösterecektir.”¹⁾

“… hilkatte ilk ve icmâlî gaye bellidir; bu gaye insan, kâinat ve Allah gerçeği karşısında; iman, mârifet ve zevk-i ruhanî ufkuna ulaşarak insan olma farklılığını ortaya koymaktır. Böyle büyük ve mücmel bir planın tahakkuku ise, ancak ve ancak sistemli bir düşünce ve disiplinli bir aksiyona bağlıdır. Henüz tafsîlî düşünceye kapalı böyle basit bir ilk plan ve ilk hareket, düşünce ve aksiyon ‘salih daire’sinin (doğurgan döngü) ilk halkasını teşkil eder, sonra da, kalbin lâhûtî ufkuyla aklın hikmet maşrıkları arasında bir sürü salih daire yaşamaya başlar. Derken aksiyonlar daha komplike düşüncelere doğru geniş zaviyelere ulaşır, düşünceler de daha büyük projelere dönüşerek devam eder.”²⁾

“Şimdilerde toplumun hemen büyük bir kesimi, karşılıklı iyilik ve terbiye salih dairesi (doğurgan döngü) içinde, birçok müşterek duygu ve düşünceyi, birçok müşterek zevk ve ümidi paylaşarak, hem kendimize hem de topyekün dünyaya açık kendi evrensel değerlerinin muvazenesiyle meşgul. Bugüne kadar gerçekleşen hülyalar gibi, mevsimi gelince bu rüya da gerçekleşecek ve o gün, mazi kadar derin, onun ihtişamlı günleri kadar da canlı, göz kamaştırıcı bir tekevvün içinde yüzlerce duygu, yüzlerce düşünce birbirine karışarak debisi, dünyaya yetebilecek bir ırmak oluşturarak ‘ebed-müddet’ istikbale akacağı ümidindeyiz.”³⁾

“Yıllar var ki, toplum olarak pek çok garip oluşumun hem fasit hem de salih dairelerini birden yaşıyoruz. Bir yandan geçmişteki inkırazlara rahmet okutturacak kadar büyük çöküşlerin en ürperticileriyle künde künde üstüne devriliyor ve millî, ahlâkî, ruhî temellerimizi, mânâ köklerimizi kendi ellerimizle tahrip ederek bir yerlere varacağımızı sanıyor; diğer yandan da, değişik şafak emareleri aydınlığında ve ümitlerimizin ufkunda her şeyi bir sabah neşvesi, bir bahar canlılığı içinde duyuyor ve iç içe zıtları beraber yaşıyoruz.”⁴⁾

“Hayırdan hayır doğar, bu bir salih dairedir. Tersi fasit dairedir. Bu açıdan biz, nâmütenâhînin arkasındayız ve inşâallah her zaman da arkasında olacağız.”⁵⁾

“Fasit dairenin karşısında, Efendimiz’in (sallallâhu aleyhi ve sellem) ‘Hayır hayrı doğurur.’ diye beyan buyurdukları ifadeden çıkarılan bir de ‘salih daire’ vardır. Bu daire içinde hayır, bir başka hayra kapı açar; derken mü’min daima hayır eker, hayır biçer; biçtikçe de, içinde hayır işlemeye karşı daima bir şevk ve cesaret bulur.”⁶⁾

“… nuranîleşen bir akıl, kalb ve ruhun ötelere açık menfezlerinden fizik ötesi âlemleri mütalâa ettiği sürece, mütemadiyen onun ufkunda tecellîleri tecellîler, inkişafları da inkişaflar takip eder.. ve böylece davranışlarıyla ufku arasında bir salih daire (doğurgan döngü) oluşur: Onun Hakk’a teveccühleri yeni yeni feyizlere kapılar aralar ve döner bu feyizler de onda teveccüh azmini şahlandırır; derken Nâmütenâhî’ye yönelik bu kârlı alışveriş ve muamele sürer gider.”⁷⁾

“İnkılâp ona denir ki o, insanların kafalarında, kalblerinde, ruhlarında, maddî-mânevî hayatlarında, duygu ve düşüncelerinde müspet değişimler meydana getirir ve onları nefsânîliğin çukurlarından a’lâ-yı illiyyîn-i insaniyete çıkarır; sonra da temâdî ederek bir salih daireler sürecine dönüşür. İşte nübüvvet çerçevesinde en büyük bir içtimaiyatçı olan Resûl-i Ekrem, o engin, içtimaî anlayışla bunu da yapmıştır.”⁸⁾