Tam anlamıyla saf, duru ve tertemiz nefis.

“Bizim Nefislerimizle Efendimiz’in Nefsi Birbirinden Farklı Özelliklere mi Sahip?

Belki… O’nun kendine mahsus bir nefsi, nefs-i zâkiyesi (her zaman temiz kalan), nefs-i zekiyyesi (tam anlamıyla saf, duru ve tertemiz) vardı, tamamıyla O’na ait, O’na özel… Şöyle de yorumlanabilir: Belki O’nun nefsi de nefse ait hususiyetleri ihtiva ediyordu; ama onlar Efendimiz’in iradesi karşısında çok fazla dayanamamışlardı.”¹⁾

“İnsanın, ‘nefs-i emmare’nin sultasından kurtulup hata ve günahları karşısında kendisini kınayan ‘nefs-i levvame’ mertebesine geçmesi nefsin tezkiye ve terakkisi adına çok önemlidir. Çünkü bu ilk adım, nefsin diğer mertebelerine ulaşma adına bir açılma noktasıdır. İnsan nefsinin mertebe mertebe ‘nefs-i mutmainne’ye yükselmesi, nefs-i mutmainnenin, nefs-i râdiye (Hakk’ın takdir ve hükümleri karşısında hep rıza soluklayan nefis), nefs-i mardiyye (kendisinden razı olunan nefis) ve -eğer bu dünyada mümkünse- nefs-i sâfiye veya nefs-i zekiyyeye ulaşması da ilk olarak ‘nefs-i emmare’nin ‘nefs-i levvame’ye açılmasından geçmektedir. Nasıl ki, merkezdeki küçük bir açı muhit hattında kocaman bir açı meydana getiriyorsa, nefis adına küçük de olsa merkezdeki böyle bir açılım çok önemlidir ve bir o kadar da zordur. Çünkü bunun sağlanması için bir değişimin gerçekleştirilmesi; bir diğer ifadeyle eskinin silinmesi, geçmişe veda edilmesi, o güne kadar alışılagelen şeylerin elin tersiyle itilip yeni bir yola girilmesi gerekmektedir.”²⁾

“Sofîlerin, seyr u sülûkta, zevken duyup yaşadıkları bu konuyu biz, nefs-i emmare, nefs-i levvame, nefs-i mülheme, nefs-i mutmainne, nefs-i râdiye, nefs-i mardiye, nefs-i zekiyye veya sâfiye unvanlarıyla daha önce arz etmeye çalışmıştık. Nefis bu kademelerden birer birer geçip yukarıya doğru yükseldikçe, mahiyet-i insaniye üzerindeki cismaniyete ait zulmetler de arka arkaya yırtılır. Herkesin derecesine göre dört bir yanda ruhanîliğe ait şualar parıldamaya başlar ve sâlik kendini melekûtî ufuklarda sanır.”³⁾

Nefs-i Emmâre

Nefs-i Kâmile

Nefs-i Levvâme

Nefs-i Mardiye

Nefs-i Mutmainne

Nefs-i Mülheme

Nefs-i Sâfiye