Kavram. Fehmedilen. Mânânın kavranılması, anlaşılması. Mânâ (anlatılan) ve mefhum (anlaşılan) uyumluysa, söz veya metin tesirlidir ve iletişim sağlıklıdır.

Kavramlar zihni, zihnin dışındaki dünyaya bağlarlar.¹⁾

“Kavramlar, düşüncelerin yapı taşlarıdır. Bu yüzden sınıflandırma, akıl yürütme, hafıza, öğrenme ve karar verme gibi psikolojik süreçler için çok önemlidirler.”²⁾

Meani (mânâlar): Karşılarına lafızlar konulmuş olması bakımından zihnî suretlerdir. Akılda hâsıl olan suret, lafız ile kastedilmiş olması bakımından “mânâ”, lafız yoluyla akılda hâsıl olması bakımından “mefhum” diye adlandırılmıştır.³⁾

“Bu makam, cemal ve kemâl-i mutlak sahibi Zât’ın izzet ve azametiyle kendini ifade ve işhad makamı olduğundan ya bütün bütün diller lâl kesilir veya mazmunlar, mefhumlar ilâhî heybet ve ululuğun tesiriyle kalıp değiştirerek remizlere, işaretlere ve imalara dönüşürler.”⁴⁾

“Îcâz ise bir mazmun ve mefhumu çok az kelime kullanarak özlü söyleme; tabir-i diğerle, çok az ifade ile pek çok şey işaretleme ve pek az sözle maksadın vâzıh olarak ifade edilmesi mânâlarına gelmektedir.”⁵⁾

Mefhum-u muvafık: Sözün doğrudan anlaşılan mânâsı.

Mefhum-ı muhâlif: İşaret edilen zıt mânâ. Dolaylı olarak anlaşılan mânâ.

“Merhamete lâyık olma haklarını kaybettiklerinden, perişan hallerine gök de ağlamadı, yer de ağlamadı.” (Duhan, 44:29). “Şu âyet, mefhum-u muvafık ile şöyle ferman ediyor: ‘Ehl-i dalaletin ölmesiyle, semavat ve zemin, onların üstünde ağlamıyorlar.’ Ve mefhum-u muhalif ile delalet ediyor ki: ‘Ehl-i imanın dünyadan gitmesiyle, semavat ve zemin, onların üstünde ağlıyor.’”⁶⁾

“Muhammed aleyhissalâtü vesselâm, hâtemü’l-enbiyadır. Mefhum-u muhalifiyle işmam eder ki, ondan sonra peygamber gelmez; hâtemiyetine hâtem ve imza basar.”⁷⁾

Dikkat

Fehim

Mânâ

Üstbiliş (Yüksek seviyeli idrak)

Yüksek Seviyeli Düşünme

English

Français

Nederlands