“… zımnî yalan olan mübalağalara girmeden, akıl, mantık ve kalbin kabul edeceği, ruhanîlerin ve mele-i âlânın sakinlerinin ‘evet’ diyeceği, dinin ruhuna ve Kur’ân akliliğine uygun bir üslupla muhabbet ve sevgimizi dile getirip ortaya koymalıyız.”¹⁾

“… eğer bir problem varsa, hissîliğe kapılmadan, akıl, mantık ve ikna metoduyla, yapılan yanlışlıklar giderilmeye çalışılmalıdır. Hâris el-Muhasibî Hazretleri’nin ifadeleriyle problemler, Kur’ân aklîliği ve Kur’ân mantıkîliği içinde ele alınıp çözüme kavuşturulmalıdır.”²⁾

“… bizi çekemeyen ve senelerdir aleyhimizde yazıp çizen insanlar var. Böyle bir durum karşısında bizim: ‘E ne yapalım, Allah onları öyle bir tabiatta yaratmış. Zaten biz ne yapsak bu adamları memnun edemeyecektik!’ şeklinde düşünmemiz doğru değildir. Böyle diyeceğimize şu şekilde düşünmemiz Kur’ân aklîliği ve Kur’ân mantıkiliğine daha muvafık düşer, zannediyorum: ‘Acaba biz, bu insanların, insanî duygu ve düşüncelerini harekete geçirebilmek ve böylece onlarla belli bir çizgide uzlaşabilmek için alternatif bütün yolları değerlendirebildik mi? Acaba bu insanlara karşı bir üslûp hatamız oldu mu? Bir bilgeye giderek, bu durum karşısında onun düşünce ve tekliflerini aldık mı?’”³⁾

“İmam Muhasibî, akıl ve mantığa, Kur’ânîlik tabirini ilâve ederek ‘Kur’ân aklîliği’ demiş ve akıl için bir kısım sınırlar belirleme yoluna gitmiştir ki, akıl için esas olan da budur.”⁴⁾

“… güya İslâm’ı müdafaa adına canlı bombalarla, intihar saldırılarıyla masum insanları katletme, İslâm adına öyle kapkara bir tablo ortaya koymaktadır ki, yeryüzündeki bütün Müslümanlar bu tabloyu izah etmekte güçlük çekmekte ve zor durumda kalmaktadır. Karşı taraf da, ‘Bunları yapanlar Müslüman. Kılık kıyafetleri onların Müslüman olduğunu gösteriyor.’ deyip hak, adalet ve rahmetin mümessili bir dini tam zıt kutupta gösterip bütün inananları zan altında bırakmaya çalışmaktadır. İşte bütün mü’minlerin hukukunu ilgilendiren böyle bir yanlışlık, dinin ruhunu anlayamamaktan, sırat-ı müstakîm düşüncesini idraksizlikten ve Kur’ân aklîliği ve mantıkîliğini bir tarafa bırakıp hissiyatla hareket etmekten kaynaklanmaktadır.”⁵⁾

“… Kur’ân aklîliğini esas alarak diyalektiğe girmeden hep hakkı konuşmaya, hakkı seslendirmeye çalışırsanız, Allah da size hep doğruyu gördürür, doğruyu konuşturur; neticede sizin için olmazları oldurur ve yürüdüğünüz yolda sizleri muvaffak kılar.”⁶⁾

“… insanlar, yapılan hizmetleri Kur’ânî makuliyet çerçevesine uygun bulduğundan, yürünen yolun Peygamber yolu olduğuna inandığından, yapılan hizmetlerin birlik ve beraberliği, sulh ve barışı sağlayacağını düşündüğünden bu işe destek vermektedir.”⁷⁾

“Muhâsibî ifadesi ile ‘Kur’ânî makuliyet’ içinde bir araya gelindi. ‘Yahu bu güzel bir şey imiş! Kur’an mantığı da bunun, bu meselenin böyle olmasını iktiza ediyor!’ dediler. Hazret, ‘Kur’an mantığı’ diyor, ‘Kur’anî makuliyet.’ Kur’an mantığı çerçevesinde sistemler kurdular; dünyanın dört bir yanına açıldılar.”⁸⁾

“Muhâsibî, ‘Kur’ânî makuliyet’ tabirini koyuyor ortaya. Kur’ânî makuliyet… Hareket, hiç kimsenin babasının malı değil. Ben ‘Bu işte, üç tane insan, benim dediğim ile oldu!’ falan diyemem. Fakat Allah’ın lütfedip ortaya attığı bu Hizmet felsefesi, Hizmet düşüncesi, meselenin makuliyeti, Kur’ânî makuliyet, İslamî makuliyet; işte onun etrafında bir araya gelen insanlar… Hareket, bu; cemaat de bu!”⁹⁾

Kur’ân

English